Muzeum szczególnie stara się zachować pamięć o Bojkach, dawnych mieszkańcach Bieszczadów, którzy od przeszło pięciu stuleci wzbogacali barwny krajobraz etniczny tych ziem, a których historia została przerwana w połowie XX w. Pozostały po nich tylko nieliczne ślady ich bytności i zacierające się już wspomnienia.
Eksponaty w Muzeum Bojków/fot. Robert Mach
Muzeum Kultury Bojków w Myczkowie jest nie tylko miejscem edukacyjnym, ale także przestrzenią, gdzie można odczuć ducha dawnych czasów i lepiej zrozumieć trudną historię Bojków, którzy zostali przymusowo przesiedleni w wyniku powojennych wydarzeń. To miejsce zachęca do refleksji nad historią ludzi i świata, który na zawsze odszedł w przeszłość.
Muzeum Kultury Bojków, które ożywia przeszłość
Muzeum Kultury Bojków w Myczkowie powstało w 2013 roku i od tego czasu zgromadziło imponującą kolekcję eksponatów, które dokumentują nie tylko codzienne życie Bojków, ale także ich duchowy wymiar. Zbiory muzeum są efektem pasji dokumentowania śladów przeszłości przez Stanisława Drozda, historyka i regionalistę, który przez lata tworzył swoją prywatną kolekcję. Początkowo zbiory były przechowywane w szkole podstawowej, gdzie Pan Drozd pracował jako nauczyciel historii. Wraz z rozrastającą się kolekcją zrodziła się idea stworzenia muzeum, a Gmina Solina wsparła ten projekt, przekazując budynek i przeprowadzając jego remont. Dzięki temu powstało miejsce, które dziś stanowi kluczowy punkt na mapie bieszczadzkiego dziedzictwa, przyciągając zarówno turystów, jak i badaczy kultury regionu. Stanisław Drozd pełnił funkcję kustosza muzeum do 2023 r.
Bogactwo zbiorów - śladami Bojków
Wśród zbiorów muzeum znajdują się liczne przedmioty codziennego użytku, takie jak narzędzia rolnicze, meble, tkaniny oraz stroje ludowe – zarówno codzienne, jak i odświętne, bogato zdobione haftem. Szczególnie fascynująca jest rekonstrukcja wnętrza tradycyjnej bojkowskiej chyży, która pozwala poczuć klimat codziennego życia dawnych mieszkańców Bieszczadów. Izba mieszkalna, kuchnia oraz przestrzenie gospodarcze tworzą unikalną przestrzeń, która pozwala zwiedzającym przenieść się w czasie i zrozumieć, jak Bojkowie radzili sobie z trudnymi warunkami klimatycznymi i górskimi.
Eksponaty w Muzeum Bojków/fot. Robert Mach
Jednak Muzeum Kultury Duchowej i Materialnej Bojków to nie tylko wystawa materialnych artefaktów. Znaczna część ekspozycji poświęcona jest duchowemu życiu tej społeczności, co dokumentują liczne artefakty religijne, w tym fragmenty ikonostasów i naczynia liturgiczne pochodzące z dawnych bojkowskich cerkwi. Mimo że Bojkowie nie byli społecznością szczególnie religijną, cerkwie pełniły istotną rolę w ich życiu, stanowiąc centra zarówno religijne, jak i społeczne.
Lekcje historii i tradycji na żywo
Muzeum Kultury Duchowej i Materialnej Bojków aktywnie angażuje się w edukację, organizując różnorodne warsztaty, prelekcje i spotkania, które przybliżają dawne rzemiosło, gospodarkę wiejską oraz zwyczaje Bojków. Oferta edukacyjna skierowana jest do dzieci, młodzieży i dorosłych, a zajęcia odbywają się na terenie muzeum, często w połączeniu z piknikiem i zwiedzaniem tematycznych ekspozycji.
Tematy warszatatów i zajęć w Muzeum Bojków
Proponowane tematy zajęć obejmują między innymi tradycyjne wypieki chleba w ramach programu „Od ziarenka do bochenka”. Uczestnicy dowiadują się o starodawnych technikach przetwarzania ziarna, przesądach związanych z chlebem oraz pracy na żarnach i dzieżach. W ramach zajęć „W domu i zagrodzie” można z bliska przyjrzeć się dawnym narzędziom rolniczym oraz przypomnieć sobie codzienne prace gospodarskie, takie jak obróbka zboża czy hodowla zwierząt.Ciekawą propozycją jest także „Wokół starego pieca”, gdzie uczestnicy dowiadują się, co gościło na stołach dawnych Bojków i jak wyglądało ich życie codzienne. Często program ten wzbogacony jest o degustację regionalnych potraw, co pozwala jeszcze pełniej poczuć smaki i aromaty minionych czasów.
Nie zabrakło również oferty sezonowej. Zajęcia „Wielkanoc w Bieszczadach” odkrywają zapomniane tradycje świąteczne, takie jak malowanie pisanek i przygotowywanie wielkanocnych ozdób, a podczas warsztatów „Tradycje Bożonarodzeniowe” uczestnicy tworzą ozdoby choinkowe z papieru, bibuły i słomy, nawiązując do dawnych wiejskich zwyczajów.
Miłośnicy sztuki rzemieślniczej mogą wziąć udział w zajęciach „Nie święci garnki lepią”, gdzie pod okiem mistrza garncarstwa poznają tajniki toczenia gliny na kole garncarskim. Każdy uczestnik ma okazję własnoręcznie stworzyć naczynie i zabrać je na pamiątkę do domu.
Kim byli Bojkowie?
Bojkowie (Bojki) to największa grupa górali ruskich, zamieszkująca pogranicze Karpat Wschodnich, obejmujące dzisiejsze tereny Polski, Ukrainy i Słowacji. Była to społeczność uboga i prosta, która nie stworzyła własnych elit ani nie dążyła do aspiracji narodowych. Ich życie koncentrowało się głównie wokół rolnictwa i pasterstwa, a struktura społeczna pozostawała nieskomplikowana, co wynikało z trudnych warunków bytowych oraz izolacji od większych ośrodków kulturowych i politycznych.Ich historia i kultura są nierozerwalnie związane z tym górzystym terenem, który przez wieki kształtował specyficzny tryb życia tej ludności. Bojkowie byli głównie pasterzami, a ich tradycyjne zajęcia obejmowały hodowlę bydła i owiec oraz uprawę ziemniaków, kapusty, buraków i zbóż, przede wszystkim owsa i jęczmienia. Oprócz kapusty i ziemniaków, często uprawiano rośliny strączkowe, takie jak bób i groch, a także sadzono dużo czosnku, który był powszechnie stosowany w kuchni bojkowskiej. Tego typu gospodarka odzwierciedlała surowe warunki życia Bojków, w których samowystarczalność była kluczowa.
Kultura Bojków
Kultura Bojków to bogaty folklor, obejmujący pieśni, tańce, legendy i obrzędy. Święta i uroczystości, zarówno religijne, jak i rodzinne, stanowiły integralną część życia tej społeczności. Tradycje, przekazywane z pokolenia na pokolenie, odzwierciedlały ich bliski związek z naturą i duchowością. Współcześnie kultura Bojków, podobnie jak innych grup etnicznych zamieszkujących Karpaty, jest zagrożona zaniknięciem. Jednak wciąż istnieją inicjatywy mające na celu ochronę i promocję tego dziedzictwa – jednym z kluczowych miejsc, które pielęgnuje pamięć o Bojkach, jest Muzeum Kultury Duchowej i Materialnej Bojków w Myczkowie.
Budownictwo u Bojków
Samowystarczalność Bojków przejawiała się nie tylko w gospodarce rolnej, ale również w codziennym życiu domowym, co odzwierciedlało wyposażenie ich chałup. Od początku XIX wieku na całej Bojkowszczyźnie Zachodniej dominowała charakterystyczna, wąska i długa zagroda jednobudynkowa, zwana "dołhą chyżą". Pod jednym dachem znajdowały się zarówno pomieszczenia mieszkalne, takie jak izba, sień czy komora, jak i gospodarcze przestrzenie do przechowywania plonów, narzędzi oraz zwierząt, na przykład stajnia czy boisko.Domy z dwiema izbami mieszkalnymi, jak izba i alkierz, były rzadkością. Chyże budowano z drewna, a jedynie w wyjątkowych przypadkach część gospodarczą stawiano z kamienia rzecznego, spajanego gliną. Charakterystycznym elementem bojkowskich osad były cerkwie, które, mimo że Bojkowie nie byli szczególnie religijną grupą, odgrywały istotną rolę w ich życiu.
Co się stało z Bojkami?
II wojna światowa znacząco zmieniła historię Bojków. Najpierw, pod koniec wojny, w latach 1944–1946, na mocy umowy między Polską a ZSRR, wielu z nich przymusowo przesiedlono do Związku Radzieckiego. Następnie, w 1947 roku, w ramach akcji „Wisła”, ci, którzy pozostali na terenach południowo-wschodniej Polski, zostali rozproszeni na północne i zachodnie tereny kraju, w tym na Ziemie Odzyskane. W wyniku tej akcji wielu z nich utraciło swoje domy i zmuszonych było do rozpoczęcia życia w zupełnie nowych warunkach, co przyczyniło się do rozbicia tradycyjnych struktur społecznych i kulturowych.Według spisu powszechnego z 2002 roku, w województwie podkarpackim zamieszkiwało 2984 Ukraińców, 147 Łemków, jednak ani jeden Bojko nie zadeklarował swojej przynależności etnicznej. Może to świadczyć o niemal całkowitym zaniku tej grupy w regionie, co jest efektem powojennych przesiedleń i być może asymilacji z innymi grupami etnicznymi.
Jak dojechać i kiedy odwiedzić Muzeum Kultury Bojków?
Muzeum Kultury Duchowej i Materialnej Bojków w Myczkowie jest dogodnie położone nieopodal popularnego kurortu Polańczyk oraz Jeziora Solińskiego. To doskonała lokalizacja dla turystów zwiedzających Bieszczady, którzy chcą poznać bogatą historię regionu. Do muzeum można dojechać zarówno samochodem, jak i komunikacją publiczną z pobliskiego Leska.
Wystawa prac przed Muzeum w Myczkowie/fot. Robert Mach
Muzeum otwarte jest w sezonie letnim (lipiec–sierpień) od poniedziałku do soboty w godzinach 9:00–17:00, a poza sezonem (wrzesień–czerwiec) od wtorku do soboty w tych samych godzinach. Dla grup zorganizowanych zaleca się wcześniejszą rezerwację.
Muzeum Kultury Duchowej i Materialnej Bojków, adres:
- Myczków 46,
- 38-610 Polańczyk
- tel. 13 463 15 69
- e-mail: poczta@muzeumbojkow.pl
Komentarze (0)
Wysyłając komentarz akceptujesz regulamin serwisu. Zgodnie z art. 24 ust. 1 pkt 3 i 4 ustawy o ochronie danych osobowych, podanie danych jest dobrowolne, Użytkownikowi przysługuje prawo dostępu do treści swoich danych i ich poprawiania. Jak to zrobić dowiesz się w zakładce polityka prywatności.