![Baligród na starych fotografiach. Cmentarz, Plac Wolności oraz cerkiew [ARCHIWALNE ZDJĘCIA] - Zdjęcie główne](https://static.korso.pl/galleries/76399b94-74f4-4c94-ad0a-66f2b9e68072)
Historia Baligrodu
Miasteczko w pierwszych latach XVII wieku założył podkomorzy sanocki Piotr II Bal. Na obronnym cyplu, otoczonym z trzech stron wodami Hoczewki i potoku Stężnickiego, powstał w latach 1600-1615 niewielki murowany zamek. Herbem Baligrodu była Gozdawa, herb rodowy Balów. Pod koniec XVIII wieku była to ważna osada handlowa, mogąca pochwalić się ryneczkiem oraz małomiasteczkową zabudową. Zasłynęło między innymi targami winnymi i stało się miejscem zjazdów szlachty sanockiej.Linia Balów z Baligrodu zakończyła się na zmarłej w 1770 roku Salomei z Balów Karsznickiej. W roku 1855 powstał baligrodzki powiat sądowy, w tym samym roku powstał też urząd pocztowy, a od 1876 roku Baligród miał własnego lekarza.
Z biegiem czasu coraz znaczniejszy odsetek ludności miasta stanowili Żydzi. Pierwszych żydowskich mieszkańców w Baligrodzie odnotowano w 1604 roku. W 1765 roku mieszkało tam 144 Żydów, z kolei w 1785 – 400. W 1870 roku mieszkało w miasteczku 147 rodzin żydowskich, liczących 435 osób. W latach 1870-1898 właścicielem dóbr baligrodzkich oraz pobliskich folwarków w Bystrem, Cisnej, Huczwicach, Mchawie, Rabem i Stężnicy był Żyd Hersz Grossinger. Po jego śmierci majątek przejęli synowie Lazar i Chaim.
Baligród był siedzibą dekanatu greckokatolickiego, który obejmował kilkanaście parafii i istniał do akcji wysiedleń w 1947 roku.
Ciężkie działania wojenne
Podczas działań wojennych w Karpatach w latach 1914–1915 trwały w okolicy długotrwałe boje między wojskami rosyjskimi a austro-węgierskimi o przełęcze: Użocką i Łupkowską. Szczególnie ciężkie walki pod Baligrodem miały miejsce w marcu 1915 roku. Podczas nich miasteczko doznało poważnych zniszczeń. Od listopada 1918 do stycznia 1919 roku obejmowała je tak zwana Republika Komańczańska.W przededniu II wojny światowej miejscowość liczyła 2366 mieszkańców. 10 września 1939 roku Baligród został zajęty przez oddziały słowackie i niemieckie. Ulokowały się tu okupacyjne władze powiatowe: starostwo, placówka gestapo, policja, Arbeitsamt.
Jesienią 1942 roku Niemcy wywieźli z Baligrodu 880 Żydów, których zamordowali w Zasławiu, niedaleko Zagórza. W wyniku wojny i powojennych deportacji Baligród utracił mieszkańców narodowości ukraińskiej i żydowskiej (64% ludności). W 1961 roku mieszkało tu zaledwie 987 osób.
Zachowane zabytki przypominają o trudnych dziejach Baligrodu
O dawnym Baligrodzie przypominają nam cenne zabytki, którym w czasie wycieczki w Bieszczady warto się uważniej przyjrzeć. Ciekawie prezentuje się rynek, pełniący dziś rolę skweru, na którym króluje czołg T-34. Upamiętnia on skomplikowaną historię Baligrodu lat 1939-1947, jakkolwiek sam pojazd nie brał udziału w toczonych tu walkach z Niemcami i z oddziałami Ukraińskiej Powstańczej Armii. Zastąpił on stojący tu wcześniej czołg T-70, który był ostatnim zachowanym czołgiem tego typu w Polsce i w tej chwili znajduje się w Muzeum Broni Pancernej Centrum Szkolenia Wojsk Lądowych.Pamiątką z czasów, gdy Baligród był miastem wielu kultur i religii jest cerkiew Zaśnięcia Matki Bożej z 1829 roku. O żyjących w Baligrodzie Żydach przypomina z kolei cmentarz narodowości semickiej, oddalony od ryneczku o zaledwie 200 metrów. Na jego terenie wciąż można ujrzeć sporo macew, które dostarczają nam wielu cennych informacji o dawnych mieszkańcach tej bieszczadzkiej miejscowości.
O trudnych dziejach miejscowości przypomina też cmentarz wojskowy, na terenie którego spoczywają żołnierze polscy i radzieccy.
źródło: baligrod.pl, pttk.pl
