![Kirkut w Lesku. Jeden z najcenniejszych cmentarzy żydowskich w Polsce [ZDJĘCIA, WIDEO] - Zdjęcie główne](https://static.korso.pl/wbieszczady/articles/image/e4b9fad0-5cab-48fd-a109-378e88e558ef)
Historia społeczności żydowskiej w Lesku sięga XVI wieku, kiedy to po raz pierwszy odnotowano obecność Żydów w tym mieście. Ich liczba systematycznie rosła, a w XVIII wieku leski kahał był największą gminą żydowską w ziemi sanockiej. W XIX wieku Żydzi stanowili już ponad 60% mieszkańców miasta, tworząc tętniącą życiem społeczność. W Lesku działały żydowskie szkoły, sklepy, karczmy, a także liczne stowarzyszenia religijne i społeczne, takie jak Jad Charuzim, Gemilas Chesed, Tarbut czy Chewra Kadisza.
Lesko znane było również jako ważny ośrodek chasydyzmu. W XVIII wieku działał tu cadyk Samuel Szmelke, który przyczynił się do rozwoju duchowego tej społeczności. II wojna światowa i Holokaust brutalnie zakończyły wielowiekową obecność Żydów w Lesku. Dziś jednym z najważniejszych materialnych śladów ich obecności jest kirkut – cmentarz żydowski, który stanowi nie tylko miejsce spoczynku zmarłych, ale także cenny zabytek historyczny.
Kirkut w Lesku to perła żydowskiej sztuki sepulkralnej
Cmentarz żydowski w Lesku istniał już w XVI wieku, co potwierdza najstarsza zachowana inskrypcja nagrobna z 1548 roku. Pierwsze źródłowe wzmianki o kirkucie pochodzą z XVII wieku i dotyczą zakupu ziemi w celu jego powiększenia, co wskazuje na wcześniejsze istnienie nekropolii. W kolejnych stuleciach cmentarz był kilkakrotnie rozbudowywany, przede wszystkim w kierunku południowym i wschodnim.Obecnie kirkut zajmuje powierzchnię ponad 3 hektarów i znajduje się około 200 metrów na wschód od Rynku, pomiędzy ulicami Moniuszki, Słowackiego, Kaczkowskiego i Łazienną. Jego teren usytuowany jest na zboczu wzgórza, które opada w kierunku północnym. Cmentarz jest ogrodzony – w części zachowano historyczne ogrodzenie, a w części zastąpiono je współczesnym. Charakterystyczne dla tego miejsca jest duże zadrzewienie, zarówno w postaci starodrzewu, jak i samosiewów.
Świadectwo minionych epok
Na terenie cmentarza znajduje się ponad 2000 nagrobków, które odzwierciedlają różnorodność i ewolucję żydowskiej sztuki nagrobnej na przestrzeni wieków. Według inwentaryzacji:
- około 250 macew pochodzi sprzed XVIII wieku,
- około 400 z pierwszej połowy XIX wieku,
- około 1000 z drugiej połowy XIX wieku,
- około 400 z pierwszej połowy XX wieku,
- ponad 100 nagrobków to formy tumbowe.
Najstarsza część kirkutu, położona na północnym zboczu wzgórza, skrywa nagrobki z XVI i XVII wieku. W tej strefie odnaleziono 120 obiektów, z czego 73 zachowały inskrypcje. Są to proste kamienie wykonane z miejscowego piaskowca, pozbawione zdobień, z archaiczną czcionką. Najstarszy znany nagrobek należy do Elizera, syna Meszulama, który zmarł 11 września 1548 roku. W południowej i południowo-wschodniej części wzgórza znajduje się młodsza część cmentarza, gdzie dominują macewy z XIX i XX wieku. Wiele z nich zdobią charakterystyczne dla żydowskiej sztuki sepulkralnej motywy reliefowe, takie jak korony, świeczniki, dzbany, a także wizerunki lwów, ptaków i jeleni.
Kirkut w czasie II wojny światowej i współczesność
Podczas II wojny światowej cmentarz w Lesku był miejscem egzekucji Żydów dokonywanych przez Niemców. Wielu członków lokalnej społeczności zostało zamordowanych właśnie tutaj, a kirkut stał się niemym świadkiem ich tragedii. Po wojnie cmentarz popadał w zaniedbanie, jednak w późniejszych latach rozpoczęto działania mające na celu jego ochronę i renowację.Obecnie kirkut w Lesku stanowi jeden z najważniejszych cmentarzy żydowskich w Polsce i jest cennym zabytkiem dziedzictwa kulturowego. To miejsce odwiedzane przez turystów, badaczy oraz potomków leskich Żydów, którzy przyjeżdżają tu, by oddać hołd swoim przodkom.
źródło: A. Trzciński, M. Wodziński "Cmentarz żydowski w Lesku" A. Potocki "Żydzi w Podkarpackiem", zabytek.pl
Komentarze (0)
Wysyłając komentarz akceptujesz regulamin serwisu. Zgodnie z art. 24 ust. 1 pkt 3 i 4 ustawy o ochronie danych osobowych, podanie danych jest dobrowolne, Użytkownikowi przysługuje prawo dostępu do treści swoich danych i ich poprawiania. Jak to zrobić dowiesz się w zakładce polityka prywatności.