![Obchody rocznicowe w lesie Hanusiska niedaleko Zagórza. 79 lat temu doszło tam do masowych egzekucji [ZDJĘCIA, WIDEO] - Zdjęcie główne](https://static.korso.pl/galleries/90baa1ba-a431-496e-b5a2-4be1aecef3e8)
Wydarzenie, którego celem jest uczczenie pamięci ofiar poległych za wolność i niepodległość naszej polskiej Ojczyzny, rozpoczęto od odśpiewania hymnu narodowego oraz wspomnienia o tragicznej historii, jaka wydarzyła się przed 79 laty. Hm. Krystyna Howaniec przybliżyła zgromadzonym również historie placówki numer 8 obwodu sanockiego Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej, działającej na terenie Ustrzyk Dolnych, Ropienki, Wańkowej oraz Czarnej. Placówka ta skupiała głównie pracowników kopalń, ale także niezwykle aktywni byli kolejarze, nauczyciele oraz inteligencja, której wówczas nie było zbyt dużo.
Modlitwę w intencji zmarłych odprawił ks. hm. Tomasz Latoszek, komendant Bieszczadzkiego Hufca ZHP. Następnie odbył się krótki występ artystyczny, a chwilę później delegacje złożyły pod pomnikiem wieńce i znicze. W uroczystości uczestniczyła między innymi siostrzenica Kazimierza Musiała oraz Marian Pałasz, syn Michała Pałasza - żołnierza AK, pseudonim „Lis”, listonosza z Olszanicy, któremu udało się zbiec w czasie wykonywania egzekucji.
Historia wydarzec sprzed 79 lat
Ostatnią z większych egzekucji więźniów sanockich przeprowadzono 27 lipca 1944 roku w Zasławiu w lesie Hanusiska. Rozstrzelano tam wówczas wszystkich więźniów celi nr 32 więzienia w Sanoku oraz kilka osób - przeważnie kobiety, zabrane z placówki gestapo. Ogółem 36 ofiar. Jedynym, który zbiegł z miejsca egzekucji i ocalił swoje życie, był mieszkaniec Olszanicy. Poniżej zamieściliśmy ważniejsze fragmenty z relacji bezpośredniego świadka dokonanej zbrodni, a był nim Michał Pałasz, który całą historię przekazał swojemu synowi Marianowi Pałaszowi.
Z relacji świadka zbrodni
W nocy z 26 na 27 lipca 1944 roku około godziny 01:00, więźniów obudziły krzyki Niemców, bieganie i warkot samochodów ciężarowych. Kopniakami popychano ich do wyjścia na dziedziniec więzienny. Byli wśród nich Józef Wilk z Berechów, Henryk Zachariasz z Olszanicy, Gała z Ropienki, Tadeusz Birbicz, kolejarz z Zagórza, student Stanisław Sawiński z Uherzec, NN pułkownika z Poznania i inni. Na dziedzińcu, gdzie oczekiwali już inni więźniowie, w tym kobiety, skuto ich po dwóch za ręce i nogi, a następnie usadowiono na dwóch samochodach ciężarowych. Wykorzystując otwartą bramę dziedzińca więziennego zdołał wówczas zbiec przeznaczony na egzekucję Wilhelm Bilik. Michał Pałasz odjechał drugim samochodem. Gdy przywieziono ich na miejsce egzekucji do lasu Hanusiska w Zasławiu, żandarmi niemieccy kończyli rozstrzeliwanie grupy więźniów przywiezionych pierwszym samochodem i podprowadzanych po dwóch na krawędź wykopanego dołu. Oddawano do nich strzały z broni krótkiej w potylicę.Na oczach Michała Pałasza, który był skuty ze Stanisławem Sawińskim, rozstrzelano 8 więźniów, wśród nich Tadeusza Birbicza - osobiście zastrzelił go Johann Backer. Pałasz, gdy został podprowadzony nad grób, widział dół wypełniony już do połowy ludzkimi zwłokami. Ludzi przed rozstrzelaniem nie rozbierano z ubrań.
"Sekunda i już"
Młody, 22-letni student Stanisław Sawiński cicho płakał. Jego chłopięce łzy jak groch spływały mu po twarzy. "Nie bój się" - pocieszał go bezradnie Pałasz. "To nie boli tak jak bicie… Sekunda i już". Gestapowiec przystawił wówczas do głowy Sawińskiego pistolet, ale po naciśnięciu języka spustowego okazało się, że nie jest naładowany. Podał go stojącemu obok Johannowi Backerowi do załadowania, wcześniej zdjął kajdany z nóg Pałasza i Sawińskiego. Wykorzystując ten moment, Michał Pałasz rzucił się do ucieczki. Wywinął kozła, wbiegł w pokrzywy i pomiędzy sosnami zniknął. Mimo strzałów oddawanych za nim zdołał ocalić życie. Co prawda podczas strzałów upadł, więc gestapowcy pomyśleli, że go trafili, jednak przeżył i pozostał jednym świadkiem dokonanej przed ponad 78 laty zbrodni.Na niemieckich zbrodniarzach wyrok Międzynarodowego Trybunału Wojskowego w Norymberdze wykonano 16 października 1946 roku. Na 185 oskarżonych na karę śmierci skazano 25 na dożywocie 20. Resztę od 12-25 lat więzienia. 35 uniewinniono.
Kim był Johann Backer?
Johann Backer pochodził ze Stebnika koło Krościenka, był kolonistą niemieckim. Jako funkcjonariusz gestapo rozpoczął prześladowania Polaków, w tym polskich Żydów. Pasjonował się okrutnym mordowaniem. Tę samą drogę życia realizowali jego dwaj bracia, jeden Oskar w Krośnie, drugi w Jaśle. Backer działał głównie w Ustrzykach i Sanoku.Dopiero w 1973 roku odnaleziono Johanna Backera i postawiono przed Sąd Kryminalny w Berlinie. Głównym świadkiem w sprawie był znany fotograf - Józef Szczepański z Ustrzyk Dolnych. W czasie okupacji Backer wywoływał u niego zdjęcia z przeprowadzonych egzekucji. Pewnego razu przyszedł i zabrał mu aparat fotograficzny. Szczepański dobrze mówił po niemiecku i na placówce gestapo uzyskał na to pokwitowanie z podpisem Backera.
W czasie rozprawy sądowej prawie po trzydziestu latach rozpoznał Backera, którego obrońca powiedział, że jego klient nigdy w życiu w Ustrzykach nie był. Józef Szczepański błyskawicznie wyjął pokwitowanie podpisane przez niego w Ustrzykach Dolnych. W oparciu o niezbity dowód, sąd ogłosił wyrok, najwyższy wyrok dożywotniego więzienia.
Komentarze (0)
Wysyłając komentarz akceptujesz regulamin serwisu. Zgodnie z art. 24 ust. 1 pkt 3 i 4 ustawy o ochronie danych osobowych, podanie danych jest dobrowolne, Użytkownikowi przysługuje prawo dostępu do treści swoich danych i ich poprawiania. Jak to zrobić dowiesz się w zakładce polityka prywatności.